Oorlog in ondergoed

Sarah Neutkens

Rechts in beeld steekt de man lachend zijn tong uit naar de fotograaf. Hij houdt zijn hand broederlijk op de borst van zijn vriend en collega, die over zijn donkergroene tenue heen een lichtroze Jean Paul Gaultier-achtige beha draagt. Ook: mesh strings, negligés, satijnen slipdresses, rood kant, roze plisséstoffen.

Enkele tientallen kilometers verderop biedt een man zijn vrouw een plastic tasje aan. Wat moet ze hiermee? De vrouw zit op de rand van het bed en kijkt gelaten naar het cadeau. Haar man staat met zijn handen in zijn zij. ‘En?’ vraagt hij. ‘Blij mee?’ Zijn vrouw zit verstrengeld in een belangenconflict. Ze wil graag het tasje aannemen, dat haar man haar uit trots cadeau doet. De make-up die in het tasje zit is van goede kwaliteit. Toch is er een probleem. In een Facebook-groep deelt ze later die dag de vraag wat ze met deze ‘gifts from Gaza’ moet doen.

Lingerie, lippenstift – ze impliceren absolute intimiteit omdat ze direct op het lichaam gedragen worden. Het plunderen van deze intieme stukken om ze vervolgens als souvenir, cadeau of trofee te presenteren is een vorm van seksueel geweld. Op een veilige afstand voor de IDF-soldaten, maar ongelooflijk dichtbij voor de slachtoffers.

            Het is een strategie die vaker gebruikt wordt door de kolonisator om het geweld van het imperialisme in elke voeg van de samenleving door te laten sijpelen: het roven of kopen van ondergoed van de lokale bevolking. Toen Amerikaanse soldaten tijdens de jaren veertig en vijftig grootschalig gestationeerd waren in het Atlantisch-Aziatisch gebied – let wel: nog steeds koloniseren de Verenigde Staten het Pacifische gebied met honderden militaire bases, dus je zou je af kunnen vragen of het op zijn plaats is dat ik hier in de verleden tijd schrijf – hielden ze zich, naast het laten vallen van atoom- en Napalmbommen, ook bezig met onderbroeken en beha’s. De soldaten kochten voor hun vrouwen en vriendinnen rijkelijk met Aziatische stijlelementen geborduurde lingerie, die ze naar hun ‘sweethearts’ opstuurden. De lingerie noemden ze dan ook ‘sweetheart lingerie’, gemaakt door de lokale bevolking op verzoek van de soldaten.

            Op de linkerborst van een beha die ik voor mij op mijn scherm zie staat ‘zoet’, op de rechter ‘zuur’, verwijzend naar het stereotype van het zoetzure Aziatische eten. Op de zijden slip staat ‘Keep the pants on till I get back home’, om aan de eenzame vrouw in Arkansas duidelijk te maken dat ze enkel als lustobject mag dienen voor haar man. Leuzen als ‘Off limits’, ‘Filipino custom’, ‘No Touch’ of ‘I Shall Return’ zijn alomtegenwoordig. In Japan moesten er Chinese draken op de stoffen komen, op de Filippijnen bloemen die enkel op Hawaii bloeien. ‘Whatever,’ mompelt de bezwete soldaat terwijl hij de loop van zijn geweer poetst, ‘just give me something Oriental.’

Etnische specificiteit kon de boom in, na het droppen van wat atoombommen her en der maakte de stereotypering en de reductie van een cultuur tot racistische tropen ook niet meer zoveel uit. Het maakte ook vrij weinig uit dat de sweetheart lingerie eerder het intieme eigendom was van (veelal) vrouwen die vermoord werden door dezelfde soldaten die later de objecten als trofeeën cadeau deden aan hun eigen vrouwen als consumptiewaar.  De vrouwen kregen de luxe slips en beha’s netjes verpakt door hun postbode aangeboden. Ze namen de cadeaus aan die hun echtgenoten, over wie ze in de media niets dan goeds hoorden, met plezier naar hen opstuurden en lieten ze zien aan hun vriendinnen en familie.

De lingerie is van goede kwaliteit. Toch is er een probleem. Moeten de vrouwen dit ondergoed dragen, als het gemaakt is door ‘besmette’ handen? Patriarchale dominantie en westers imperialisme gaan hand in hand. Ondergoed legt precies bloot wie er macht heeft en wie niet.

Niet enkel lingerie wordt ingezet als middel voor onderdrukking. Zo werd in 1940 Elizabeth Arden benaderd door de U.S. Military om een lippenstift te ontwerpen met exact dezelfde kleur rood als die op de militaire vrouwenuniformen. Van het leger kregen de vrouwen in dienst een officieel make-updoosje met daarin een lichtroze blush – geen poeder, dat zou niet blijven zitten als er gezweet werd –, nagellak en de betreffende lippenstift. De naam van deze lippenstift? Montezuma Red, vernoemd naar de hueyi tlahtoani (de hoogste leider) van de Azteken.

Motecuhzoma II kwam in de vroege zestiende eeuw in contact met de Spaanse kolonisator. Hij werd onder druk gezet door Cortes en zijn legers om meer dan acht ton aan goud en zilver te leveren aan de Spanjaarden die tijdens het festival van Toxcatl in mei 1520 duizenden Mexica afslachtten en werd zelf, nadat geconstateerd werd dat hij door zijn zware verwondingen nog weinig nut had voor de kolonisator, gewelddadig omgelegd.

Voor Amerikaanse vrouwen die niet in dienst waren was er trouwens geen reden tot paniek. Ook zij konden het mooie Montezuma Red kopen, maar wel onder een andere naam: Victory Red. Gelukkig werd de lippenstift vooral door schone, witte handen vervaardigd en in even elegante verpakkingen als de sweetheart lingerie verhandeld.

Er zijn video’s te zien van IDF-soldaten die hun grote behoefte doen in een versleten make-uptasje van een Palestijnse vrouw. Op de achtergrond: totale ravage, stof, kapotte bovengrondse elektriciteitskabels. Een soldaat gooit het goedgevulde tasje – je vraagt je af of dat misschien wel het enige is wat nog goedgevuld is op Palestijns grondgebied, op de magen en bankrekeningen van de Israëlische soldaten na – tussen het meedogenloze puin. Er is immers geen enkele werkende waterleiding meer. Je gat afvegen aan de meest intieme bezittingen van de gekoloniseerden en het met feces penetreren van het eigendom van een onbekende vrouw die onderdrukt wordt: een letterlijkere verbeelding van ziekelijk imperialisme en patriarchaat kun je, geloof ik, niet krijgen.

De onderdrukker voert niet enkel oorlog in ondergoed. Ook oorlog zonder ondergoed is een vaak toegepaste strategie. Denk bijvoorbeeld aan het strippen van zwarte Amerikanen, bevorderd door de Jim Crow-wetten, die tussen 1880 en 1965 in de Verenigde Staten de rassenscheiding wettelijk verantwoord maakten. De naakte lichamen werden verminkt, verhangen en als souvenirs en trofeeën gefotografeerd. Of wat dacht je van de beelden van Abu Ghraib, waar Amerikaanse soldaten lachend poseerden naast Iraakse gevangenen – lees: opgeslotenen in een levensgroot concentratiekamp – zonder ondergoed, vastgebonden en vernederd. Ook nu worden Palestijnen uitgekleed aan vrachtwagens gebonden om als jachttrofee op de zegewagens van de IDF rondgereden te worden. In het verhaal van de IDF zijn de Palestijnen barbaren.

Ik stel me voor dat de soldaten over een met puin bedekte ladekast gebogen staan. Uit een van de lades komt een rode transparante stof tevoorschijn. ‘Zou ze dat mooi vinden?’ vraagt de ene man aan de andere. Zijn strijdmakker haalt zijn schouders op. ‘Weet ik veel, man. Neem gewoon mee. Ze verkopen hier geen postkaarten.’

---

Sarah Neutkens (Eindhoven, 1998) is altijd bezig en gaat door. Ze is kunstenaar, componist, model en schrijver. In 2022 debuteerde ze met haar roman Een blote man beminnen, in 2024 volgde haar tweede roman Toneelspelen en 2 april 2025 zal haar derde roman God gokt niet verschijnen.

Beeld: Sarah Neutkens

Auteursfoto: Alexander Deprez